Foto: Jaap Zoet 

Wat is terugspeeltheater?

Terugspeeltheater is improvisatie

Eén van onze belangrijkste werkvormen is ‘terugspeeltheater’, wereldwijd bekend onder de naam ‘Playback Theatre’. Wat is terugspeeltheater?  Er zijn acteurs, er zijn muzikanten en er is een spelleider. Er is echter pas theater op het moment dat er ook publiek is!

Bij terugspeeltheater is er namelijk niets ingestudeerd of voorbereid. Alles is improvisatie. De voorstelling wordt enkel en alleen gevormd door de verhalen van de mensen uit het publiek. De spelleider nodigt mensen uit om op de zogenaamde ‘vertelstoel’ te komen zitten en om een ervaring uit hun eigen leven met de zaal te delen. De spelleider heeft dus een rol, die ligt tussen gastheer of gastvrouw en interviewer. Daarnaast waarborgt hij/zij de veiligheid, die ervoor nodig is om het publiek de stap naar de vertelstoel te laten zetten.    

Wanneer het verhaal verteld is, bepaalt de spelleider in welke vorm de acteurs en muzikanten het verhaal terug gaan spelen. De spelleider heeft hierbij de keuze uit een tiental vormen, waarbinnen verschillende kunst disciplines centraal staan. Soms ligt de nadruk op spel, dan weer op dans en poëzie of juist op zang. De verschillende vormen doen ook een verschillend beroep op de beleving van het publiek. Soms is de vorm vooral auditief, dan weer sterk beeldend. De acteurs en muzikanten laten zich altijd verrassen door de vorm, die de spelleider kiest. Vervolgens nemen de spelers hun begin positie in,… en begint het spel!   

De verteller mag vanaf de ‘eerste rang’, (oftewel de vertelstoel rechts op het speelvlak) zijn of haar verhaal aanschouwen en de rest van het publiek kijkt, luistert en voelt mee vanuit de zaal. Na afloop van de scène komt de spelleider nog even terug bij de verteller, die vervolgens weer plaats mag nemen tussen het publiek. Meestal roept het vertelde verhaal en/of het spel weer een nieuw verhaal op, neemt de volgende verteller plaats op de vertelstoel en herhaalt deze routine zich tot het einde van de voorstelling.

“Van hart kloppend in de keel van spanning, naar hart kloppend in de keel van ontroering. Dank voor deze reis!”  – Wilfried

“Geweldig! Verbeelding werkt.” – publiek Marnix Academie

Hoe werkt terugspeeltheater?

Wanneer wij als acteurs en muzikanten naar een verhaal luisteren, proberen we daar de ‘kern-elementen’ uit te halen en de emotie achter te zoeken. Met die elementen gaan we spelen. Sommige stukken uit het verhaal zullen we letterlijk spelen, maar de meeste elementen zullen we symbolisch teruggeven.
In het samenspel gaan we altijd op zoek naar de diepere laag van het vertelde verhaal. Dat is wat mensen veelal raakt.

Zowel het vertellen van het verhaal als het luisteren en kijken naar de manier waarop dit wordt teruggespeeld, kan bij verteller en publiek verschillende emoties oproepen. Vaak wordt er gelachen, maar soms wordt er ook een traantje weggepinkt. Het publiek krijgt de kans om zichzelf op meerdere niveaus in de verhalen van de ander te herkennen en dat schept verbinding tussen mensen.

“Spot on, elke keer weer. Observatie en een verhaal. Meesterwerk!” Petra

“Wat heerlijk, al die grote grootse gebaren! Taal van het lichaam. Wat kunnen jullie goed luisteren! Goed gedaan.”
Juul & Ben

Terugspeeltheater is geen vorm van ‘improvisatiecabaret’. Ons uitgangspunt is nooit om ‘een lach te scoren’ of met het verhaal ‘aan de haal te gaan’.  Terugspeeltheater is er om ruimte te scheppen, mensen hun verhalen te laten vertellen, ze te horen èn bovenal om ze te eren!

Spijker op z’n kop! Knap hoe jullie de kleinste , maar belangrijkste details oppikken en uitwerken!”  –  publiek FRION