Foto: Bart Nelissen
Eigenschappen van terugspeeltheater
Wat maakt het zo bijzonder?
Laten we, om dat helder uiteen te kunnen zetten, een aantal eigenschappen van deze vorm van improvisatie onder elkaar zetten:
Universeel
Allereerst is terugspeeltheater een universele vorm van theater. Overal waar mensen zijn, zijn verhalen om te delen. Het delen van verhalen brengt mensen hoe dan ook en waar dan ook dichter bij elkaar. Vertelde verhalen roepen nieuwe verhalen op en iedereen, die getuige is van een terugspeeltheater-voorstelling zal iets herkennen in de geïmproviseerde scènes naar aanleiding van die verhalen. De onderliggende emoties (vreugde, verdriet, heimwee, opluchting, boosheid etc,…) zijn namelijk universeel. Dit maakt deze theatervorm in principe geschikt voor iedere doelgroep rondom welke thematiek dan ook waar dan ook.
“Als speler kun je nooit alles wat verteld wordt zelf meegemaakt hebben, al komt het ene verhaal uiteraard dichterbij dan het andere, maar als mens heb je allemaal je bagage, je verleden en je ervaringen waardoor je je wèl kunt inleven in de ander. Wij hebben ons in de loop der jaren getraind in het omzetten van die inleving in direct geïmproviseerde scènes en daarbij inspireren we elkaar ter plekke op de speelvloer!‘ – Claudia
Makkelijk inzetbaar & laagdrempelig
Om een terugspeeltheatervoorstelling te kunnen spelen is niet veel nodig. Een ruimte, twee stoelen (één voor de verteller, één voor de spelleider) èn een rek of kapstok met gekleurde lappen, die als rekwisieten worden gebruikt. Dit maakt, dat het vrijwel overal gespeeld kan worden. Van aula’s tot speellokalen, van kantoorruimtes tot kleine theaters! Dit maakt terugspeeltheater makkelijk inzetbaar, uitnodigend en laagdrempelig voor iedereen.
Ander appèl op zintuig & geheugen
Terugspeeltheater doet een ander appèl op de zintuigen en het geheugen dan andere ‘middelen’, die doorgaans door bedrijven of instellingen worden ingezet. Waar een powerpointpresentatie of een speech vooral een beroep doet op ‘het hoofd’ kan terugspeeltheater ‘het hoofd èn het hart’ aanraken. Een opsomming of een tabel zal eerder worden vergeten dan een persoonlijk verhaal waar je iets in hebt herkend of een verbeelding of verklanking, die je heeft geraakt.
Terugspeeltheater levert beelden op die beklijven.
“Wat een mooie beelden,… en ze werken door!” Rick
Geen discussie, maar dialoog
Door het format, waarbij er telkens 1 persoon tegelijk op de ‘vertelstoel’ plaatsneemt en zijn/haar verhaal uit eigen ervaring en beleving kan vertellen, ontstaat er nooit een discussie. Uiteraard kan men een andere mening hebben dan de verteller, maar deze zal het verhaal en de theatrale weergave ervan nooit doorkruisen. Als het vertelde verhaal begrip of weerstand oproept bij een ander, dan is hij/zij van harte uitgenodigd om de volgende verteller te zijn. Onze taak is, om ieders verhaal telkens zonder enig oordeel weer te geven in een geïmproviseerde scène. Zo kan datgene wat er leeft tijdens een voorstelling vanuit verschillende functies en/of verschillende perspectieven worden belicht.
De meerwaarde van een terugspeeltheatervoorstelling versus de vorm van een geleide discussie zit ’m in de ruimte, die wordt gecreëerd om je als individu te kunnen verplaatsen in het verhaal en de situatie van de ander. Allereerst gedurende het vertellen van het verhaal en vervolgens nòg een keer gedurende de scène waarin de verschillende emotionele lagen van het verhaal in metaforen worden uitgebeeld. Verplaatsing in de ander kweekt begrip en brengt mensen nader tot elkaar, ondanks het feit dat de meningen wellicht verschillen. Waar men bij een geleide discussie vaak tegenover elkaar komt te staan, worden bij terugspeeltheater de verhalen (en daarmee dus ook de meningen en verschillende visies op de zaak) naast elkaar gelegd zonder oordeel en zonder strijd. Ieder verhaal wordt gehoord en geëerd!
Magie
En tenslotte is er een eigenschap, die niet valt uit te leggen,…
Soms, als alles bij elkaar komt en publiek, spelleider, spelers en muzikanten volledig op elkaar zijn afgestemd kàn het voor komen dat er iets magisch plaatsvindt. De muzikanten zetten spontaan een melodie in, die later een speciaal blijkt te zijn voor de verteller, of de acteurs spelen iets wat niet verteld is, maar dat wèl blijkt te horen bij het vertelde verhaal,… Het kan allemaal zomaar gebeuren!
“Het magische moment is voor mij het moment waarop we collectief de gevoelige snaar weten te raken” – Marcel